26 Δεκ 2012

Η Κατάφαση της Ιστορίας


Με Αφορμή την Εμπειρία των Χριστουγέννων

 


Σημείο αντιλεγόμενο στη διάσταση του χρόνου ο γεννηθείς Χριστός. Σημείο τομή στην ιστορία, πύλη εισόδου του άχρονου στα περιγιάλια τα δικά μας, στην αρμύρα και τον αέρα της θάλασσας, στη μεσογειακή μας γειτονιά. Ο προαιώνιος Λόγος, ο ν ρχ, σρξ γένετο, λιγάκι μελαχρινή.
Χαιρόμαστε με το ζευγάρωμα ουρανού και γης, το λώρο τον ομφάλιο, που όντας Θεού Υιός, και Θεός ο ίδιος, έγινε γιος τ’ ανθρώπου.
Σημείο αντιλεγόμενο στο χωροχρόνο, καθώς ο χρόνος παραδοσιακά μετριέται  χωρικά. «Χρόνος δὲ ἐστὶ τὸ συμπαρεκτεινόμενον τῇ συστάσει τοῦ κόσμου διάστημα» (Μ. Βασίλειος).[1] Ο κύκλος της ζωής δεν είναι πια ο κύκλος της φθοράς, βασίλειο ενός αρχαίου ανθρωποβόρου θεού, του Κρόνου-χρόνου, κράτος αναπόδραστου θανάτου.
Ο χρόνος δεν είναι η στιγμή που περνά και χάνεται, πραγματικά ανυπόστατη.
Ο χρόνος δεν είναι η σειραϊκή εξέλιξη ενός αφελούς νομοτελειακού, οιονεί μεταφυσικού εξελικτισμού, που αγνοεί τη θεμελιώδη προϋπόθεση της ελευθερίας.
Ο χρόνος δεν είναι ο υποκειμενικά βιωμένος χρόνος μιας ιδιωτικής ηδονής ή αυτοεκπλήρωσης, συνοδευόμενης από μοναξιά.
Ο χρόνος δεν είναι η ανάκλησή του στη συνείδηση, η ανάμνηση, μια απεγνωσμένη ατομική προσπάθεια να σταματήσει κανείς το αδυσώπητο αργοκύλισμά του, να τον μουμιοποιήσει σε μια θανατερή ακινησία.
Είναι λειτουργικός χρόνος, ενεστωτικός, παροντικός, κοινωνικά βιωμένος, σε πλήρη συνάντηση, πρόσωπο προς πρόσωπο. Γι’ αυτό και η λειτουργία είναι έργο λαού, η εκκλησία συνάθροιση ἐπὶ τῷ αὐτῷ.
Στο αείποτε παρόν του βιωμένου χρόνου της θείας Λειτουργίας ζούμε δυναμικά την  αιωνιότητα. Και συνάμα κατευθυνόμαστε σε μια προοπτική, της Δευτέρας του Παρουσίας. Η αιωνιότητα είναι κατεξοχήν η παρουσία Του (Dasein),[2] η ηδονή η υπέρτατη και όχι το αργοκύλισμα των στιγμών σε αφόρητη πλήξη.
Ο Χριστός ανοίγει τον χρόνο από την κατανόησή του ως φυσικού χρόνου, και λευτερώνει το χώρο από κάθε καταναγκασμό.[3] Με την εισβολή του «καιρού» της «αιωνιότητας», ο άνθρωπος βιώνει το χωροχρόνο ως δημιουργία στο τώρα.
Οι επαναστάσεις, οι κάθε λογής κοινωνικές ανατροπές, βιώθηκαν πάντα ως ανάσχεση της χρονολογικής ροής και αιχμαλώτιση του χρόνου (W. Benjamin).[4]  Εδώ ξεκινά η πραγματική ιστορία, όχι ως αυτό που έγινε και αυτό που παρήλθε, αλλά ως αυτό που δημιουργήσαμε και είναι γεγονός (από ρίζα παρακειμένου, δηλαδή παροντικού χρόνου, του ρήματος γίγνεσθαι) καθοριστικό για το παρόν και το μέλλον. Το αίτημα του ανθρώπου να αλλάξει το χώρο του, να αλλάξει την κοινωνία, συνοψίζεται και ως αίτημα μεταμόρφωσης του χρόνου. Η δυναμική δράση του ιστορικού υποκειμένου, της κοινωνίας των πολιτών και η δημιουργία στο παρόν, καθώς και η «μηχανή του χρόνου» που λέγεται «μετάνοια» ταράζει και μεταμορφώνει τα νερά της ιστορίας.
«Όσο κινούμαστε στον ορίζοντα της μηδενισμένης εμπειρίας του χρόνου, δεν είναι δυνατόν να υπεισέλθουμε στην αυθεντική ιστορία», υποστηρίζει ο G. Agamben.[5]
Όταν η εμπειρία του χρόνου καταυγάζεται από το φως της αιωνιότητας, είναι η ώρα της Ιστορίας.


[1] Κατὰ Εὐνομίου Λόγος Α΄/ ΒΕΠ 52, 181,12.
[2] Martin Heidegger, Είναι και Χρόνος, πρόλ. μτφρ. σχόλ. Γ. Τζαβάρας, Αθήνα, Δωδώνη: 1978, τομ. 2, σσ. 630 εξ.
[3] Αἰών διάστημα ἀχρόνως ἀεὶ ῥέων
     χρόνος δέ, μέτρον ἡλίου κινήσεως.
Γρηγόριος Θεολόγος, Ἔπη Θεολογικά, Ἠθικά: ΛΔ’  Ὄροι Παχυμερεῖς / ΒΕΠ 61, 222,6-7.
[4] Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας, μτφρ. Μ. Παράσχης, Αθήνα: Ουτοπία, 1983.
[5] Χρόνος και Ιστορία: Κριτική του Στιγμιαίου και του Συνεχούς, μτφρ. Δ. Αρμάος, Αθήνα:  Ίνδικτος, 2003, σ. 31.

1 σχόλιο:

Evi Voulgaraki είπε...

Διάβασα αργότερα, τις αμέσως επόμενες μέρες, συναφώς τις ενδιαφέρουσες αναρτήσεις φίλων: https://docs.google.com/document/d/1kZEZrLJDttJDbSiBkXydx31sovr_wH9Pa7iVgNpmgLM/edit
Επίσης: http://fvasileiou.wordpress.com/2013/01/03/neos-xronos-palaios-an8ropos/
Και: http://plibyos.blogspot.gr/2012/12/blog-post_31.html